Notice

Loksewa Updates

View All...

महत्वपूर्ण सामान्य ज्ञान

View More...

निजामती सेवा

 निजामती सेवा परिचय:- 

 'The civil service is a professional body of official's permanent paid and skilled.'
 -Herman Finer, 1977

 सरकारको प्रशासनिक कार्य गर्नका लागि योग्यताका आधारमा छानिएका कर्मचारीहरुको संगठन नै निजामती सेवा हो । अर्को हिसावले हेर्दा सरकारको राजस्वबाट तलव पाउने , विशिष्ट ज्ञान सीप भएका ,स्थायी प्रकृतिका कर्मचारीहरुको पेशागत समूह नै निजामती सेवा हो । निजामती सेवामा गैर राजनैतिक,गैर सैनिक, विशेषज्ञ कर्मचारी रहेका हुन्छन् । निजामती सेवा सबै सरकारी संगठन मध्येको मियो संगठन हो जसमा योग्यताको आधारमा छानिएका कर्मचारीहरुद्धारा कार्य सम्पादन गरिन्छ । कुनै पनि सेवालाई यो निजामती सेवा हो वा होइन भन्ने छुट्याउनका लागि सो सेवाको स्थायीत्व,कर्मचारी छनौट प्रणाली, योग्यताको आवयश्कता पर्ने नपर्ने , राजनैतिक सिफारिस चल्ने नचल्ने आदि कुराबाट छुट्याउन सकिन्छ ।

 नेपालको अन्तरिम संविधान २०६३ को धारा १२६ अनुसार ‘सैनिकअधिकृत जवान र सशस्त्रपहरी वा प्रहरी कर्मचारीको सेवा वा पद तथा निजामती सेवा वा पद होइन भनी ऐनद्वारा तोकिएको अन्य सेवा वा पद बाहेक नेपाल सरकारका अरु सबै सेवा वा पदलाई निजामती सेवा वा पद मानिनेछ ,भनी परिभाषित गरिएको छ ।

यसका विशेषताहरु यस प्रकार छन् ।
१. कानूनी आधार
२. व्यवसायिकता
३. राजनीतिक तटस्थता
४. योग्यता प्रणालीमा आधारित
५. स्थायित्व र सेवाको सुरक्षा
६. गैर सैनिक चरित्र
७. वृत्ति विकासको अवसर   
८. कर्मचारी प्रशासनका निश्चितआधार तथा प्रक्रियाको अवलम्वन

निजामती सेवा ऐन २०४९ मा समावेशी व्यवस्था

निजामती सेवालाई समावेशी बनाउन खुल्ला प्रतियोगिताद्वारा पूर्ति हुने पदमध्ये पैतालीस प्रतिशत पद छुट्याई सो प्रतिशतलाई शतप्रतिशत मानी देहायबमोजिमका उमेदवारबीचमा मात्र छुट्टा छुट्टै प्रतिस्पधा गराई पदपूर्ति गरिन्छ ।

सि.नं. समावेशी प्रतिशत
१ महिला ३३ प्रतिशत
२ आदिवासी/जनजाति २७ प्रतिशत
३ मधेसी २२ प्रतिशत
४ दलित ९ प्रतिशत
५ अपांग ५ प्रतिशत
६ पिछडिएको क्षेत् ४ प्रतिशत


निजामती सेवा ऐन,२०४९ अनुसारका निजामती सेवाहरु 

निजामती सेवा ऐन, २०४९ को दफा २ को उपदफा (क) अनुसार निजामती सेवा भन्नाले दफा ३ बमोजिम गठित निजामती सेवा सम्झनुपर्दछ । जस अन्र्तगत १० वटा सेवाहरु पर्दछन्, जुन देहाय बमोजिम छन् ।

सि.न सेवाहरु
१ नेपाल आर्थिक योजना तथा तथ्याङ्क सेवा
२ नेपाल कृषि सेवा
३ नेपाल इन्जिनियरिड्ड सेवा
४ नेपाल न्याय सेवा
५ नेपाल परराष्ट्र सेवा 
६ नेपाल प्रशासन सेवा
७ नेपाल वन सेवा 
८ नेपाल लेखा परीक्षण सेवा
९ नेपाल शिक्षा सेवा 
१० नेपाल विविध सेवा

नेपालको निजामती सेवाका प्रकार  र यसका श्रेणीहरु

नेपालको निजामती सेवामा निम्नानुसार १० प्रकारका सेवाहरूको व्यवस्था गरिएको छ । 
१ . नेपाल आर्थिक योजना तथा तथ्याङ्क सेवा 
२ नेपाल इन्जिनियरिङ सेवा 
३ नेपाल कृषि सेवा 
४ नेपाल न्याय सेवा 
५ नेपाल परराष्ट्र सेवा
६ नेपाल प्रशासन सेवा 
७ नेपाल लेखापरीक्षण सेवा 
८ नेपाल वन सेवा 
९ नेपाल विविध सेवा 
१० नेपाल शिक्षा सेवा 
 
नेपालको निजामती सेवाको श्रेणीहरु 
निजामती सेवा ऐन, २०४९ अनुसार नेपालको निजामती सेवामा देहाय बमोजिमका श्रेणीहरू रहने व्यवस्था छ । 
  राजपत्राङ्कित   राजपत्र अनङ्कित
१ विशिष्ट १ प्रथम
२ प्रथम २ द्वितीय
३ द्वितीय ३ तृतीय
४ तृतीय ४ चतुर्थ
    ५ पाँचौ
 

New Trends of Civil Service

  • •    Inclusiveness  (समावेशीता)
  • •    Representativeness (प्रतिनिधिमूलक) 
  • •    Committed  प्रतिवद्ध निजामती सेवा)
  • •    Public direct accountability (प्रत्यक्ष सार्वजनिक उत्तरदायित्व)
  • •    Responsiveness (जिम्मेवारीपूर्णता)
  • •    public audit  (जनलेखापरीक्षण)
  • •    professional ethics (व्यसायिक चरित्र)
  • •    New public service (नयाँ सार्वजनिक चरित्र)
  • •    Good Enough Governance  (पर्याप्त सुशासन)
  • •    professionalism  (व्यवसायिकता)

 नेपालमा निजामती सेवाको कानुनी आधार

प्रजातन्त्रको आगमन पश्चात वि.सं.२००८ सालमा लोकसेवा आयोगको गठनबाटनै नेपालमा निजामती सेवाको अवधारणा विकास भएको मान्न सकिन्छ । सरकारी सेवामा योग्यताको आधारमा छनौटको सुरुवात, प्रशासन सुधारका लागि गठित बुच कमिसनले दिएको सिफारिस आदि कार्यले निजामती सेवाको गठनमा आधार प्रस्तुत गरेका थिए । वि.सं.२०१३ सालमा निजामती सेवा ऐनको निर्माणसँगै नेपालमा निजामती सेवाको औपचारिक स्थापना भएको पाइन्छ ।
नेपालको निजामती सेवाको कानुनी आधार   
_ अन्तरिम संविधान २०६३ मा व्यवस्था भए अनुसार धारा १५३ को आधारमा गठन भएको,
_ निजामती सेवा ऐन २०४९ र निजामती सेवा नियमावली २०५० अनुसार सञ्चालित,
_ अन्तरिम संविधानको धारा १२६ मा निजामती सेवालाई परिभाषित गरिएको छ । जस अनुसार  
“सैनिक अधिकृत वा जवान र सशस्त्र प्रहरी वा प्रहरी कर्मचारीको सेवा वा पद तथा निजामती सेवा वा पद होइन भनी ऐनद्वारा तोकिएको अन्य सेवा वा पद बाहेक नेपाल सरकारका अरु सबै सेवा र पदलाई निजामती सेवा वा पद भनिएको ।”
 
निजामती सेवाका आधारभूत सिद्धान्तहरुः

•    समानताको सिद्धान्त
•    तटस्थताको सिद्धान्त
•    वैधानिकताको सिद्धान्त
•    निरन्तरताको सिद्धान्त
•    योग्यताको सिद्धान्त
•    उत्तरदायित्वको सिद्धान्त
•    पारदर्शिताको सिद्धान्त
•    प्रतिनिधिमूलक निजामती सेवाको सिद्धान्त
•    समावेशिताको सिद्धान्त,

 


Other Topics

S.N Title Description
1 सौर्य आँधी के हो
2 स्थानीय अनुकुलन कार्यक्रम संचालित जिल्लाहरु
3 बन्दी प्रत्यक्षीकरण (Habeas Corpus ) भनेको के हो ?
4 निजामति सेवा दिवस २०७२
5 भन्सारमा Pyramiding Effect भनेको के हो ?
6 विदेशी लगानीकर्तालाई ५ वर्षे भिषा
7 विश्वका दश ठूला राष्ट्रहरु(क्षेत्रफलको आधरमा)
8 सापेक्ष र निरपेक्ष गरिवी वीचको भिन्नता
9 नेपाल सरकारद्धारा गरीएको मुक्त कमैयाको वर्गीकरण
10 Career News and Info कार्तिक ११, २०७४
Please login to view more important topics.